20. Magg.2022: در جمهوری آذربایجان، نابودی صلیب های سنگی ارمنی آرامستان قدیمی، در

در جمهوری آذربایجان، نابودی صلیب های سنگی ارمنی آرامستان قدیمی، در "ناخیجوان" را "فراموش کرده اند"

تیگران بالایان"، سخنگوی وزارت امور خارجه ارمنستان، در پاسخ به اظهارات وزیر فرهنگ و گردشگری جمهوری آذربایجان، ضمن اعلام مطلب فوق، یادآور شده است که جمهوری آذربایجان، با درخواست های سازمان های بین المللی و سفیر آمریکا، برای دریافت اجازه ورود به منطقه آرامستان سابق ارمنی، (در "جلفا") در "ناخیجوان" ("نخجوان") (تحت اشغال جمهوری آذربایجان)، مخالفت نموده است. وی، افزوده است که اگر مقامات جمهوری آذربایجان، نگران حفاظت از آثار تاریخی می باشند، باید به مقامات جمهوری قره باغ، مراجعه کنند.
از سوی دیگر، "بالایان"، در رابطه با ادعاهای مطرح شده، از سوی نماینده وزارت امور خارجه جمهوری آذربایجان، اظهار داشته است که اگر جمهوری آذربایجان، نگران مسائل مربوط به تامین دسترسی به آب و مدیریت منابع آبی می باشد، باید این مسائل را با قره باغ (آرتساخ)، مورد بررسی قرار دهد و قره باغ، بارها، در این زمینه، اعلام آمادگی نموده است.
http://persian.araxnews.com/


تخریب صلیب های سنگی معروف به ” خاچکار “ در نخجوان توسط جمهوری آذربایجان
واچه پتروسیان“ ٬ هنرمند و مجسمه ساز ارمنی ٬ حدود بیست و پنج سال پیش ٬ در زمان حکومت شوروی ٬ به نخجوان سفر کرده است. نخجوان جزئی از ارمنستان می باشد که پس از تشکیل حکومت شوروی ٬ از سوی این حکومت به جمهوری آذربایجان شوروی واگذار گردید. ارامنه در قلمروی نخجوان هزاران آثار باستانی، کلیسا، صومعه و صلیب های سنگی (” خاچکار “) دارند که قبرستان جلفا با حدود سیزده هزار ” خاچکار“ از معروف ترین آن ها می باشد. اکثر آثار باستانی ارامنه نخجوان از سوی سازمان جهانی ” یونسکو“ بعنوان میراث فرهنگی جهانی ثبت گردیده اند. ” پتروسیان “ اعلام نموده است که با وجودی که خط آهن باکو به ایروان از کنار رود ارس و از میان قبرستان جلفا عبور می کرد ، ولی ساعت حرکت قطار طوری تنظیم شده بود که ارامنه در تاریکی شب از این محل عبور کنند و هیچگاه این قبرستان را نبینند. بنا بر اظهارات شاهدان عینی ٬ تخریب آثار باستانی ارامنه توسط جمهوری آذربایجان در نخجوان از دوران شوروی آغاز گشته و اخیرا به اوج خود رسیده است.
طبق شواهد تاریخی ٬ قبرستان جلفای نخجوان توسط ” تیگران یرواندیان“ ٬ پادشاه ارمنستان ٬ حدود بیست قرن پیش احداث گردیده است. در آن زمان مناطق حاصلخیز میان رودخانه های ” کور“ ، ” دجله“ و ” فرات“ ارمنی نشین بوده اند. شهر جلفا تا سال 1604 میلادی مرکز بزرگ تجاری و ترانزیت ابریشم و دارای سه هزار خانه و هفت کلیسا بوده است. طی جنگ ایران و عثمانی ٬ شاه عباس صفوی از تمیزی و شکوه منازل جلفا تعجب کرده و ارامنه را به ایران کوچانده است. در اوایل قرن بیستم حدود نصف سکنه نخجوان ارمنی بوده اند. ” گوریوف“ ٬ جهانگرد روسی ٬ در اوایل قرن بیستم از تبریز وارد جلفا گشته و در خاطرات خود نوشته است که قبرستان ارامنه و بازمانده پل معروف ارس را که به دست اسکندر مقدونی ساخته شده است ٬ دیده است. ” برونگ هاووس“ و ” یپرون“ نیز در کتب خود قید کرده اند که در جلفا بازمانده منازل، کلیساها و صلیب های سنگی ارامنه و پل های ارس را مشاهده کرده اند. شاهدان عینی همچنین اعلام کرده اند که در ضلع جنوبی ارس٬ در قلمرو ایران ٬ نیز صومعه بزرگ ارامنه پا بر جا است. احتمالأ اشاره آنان به کلیسای” استپانوس“ مقدس در قلمرو ایران می باشد که اخیرا از سوی سازمان میراث فرهنگی ایران بازسازی شده است. ” واچه پتروسیان “ در خاطرات خود می نویسد که در تمامی مسیر خود در کناره رود ارس تکه های بزرگی از صلیب های سنگی را دیده است که طی احداث خط آهن خرد شده اند. مجسمه ساز ارمنی تکه ای از این سنگ قبرها را که با نقش کله قوچ بوده است ٬ پنهانی به ایروان منتقل کرده و به خانه- موزه ” یقیشه چارنتس“ ٬ نویسنده شهیر ارمنی ٬ اهداء کرده است.
کلیساهای ارامنه در جلفا نیز توسط مقامات محلی جمهوری آذربایجان در نخجوان تخریب گشته اند. یکی از این کلیساها در سال 705 میلادی احداث گردیده بود. کارشناسان اعلام نموده اند که تا سال 1990 میلادی بیست و هفت هزار اثر باستانی مربوط به ارامنه ٬ از قبیل صومعه، کلیسا، صلیب سنگی و سنگ مزار در نخجوان پابرجا بوده اند اما اکنون بسیاری از آن ها توسط جمهوری آذربایجان نابود شده اند.
https://hamaynk.wordpress.com/

قبرستان ارامنه در جلفای نخجوان ویران شده است
محوطه شهر جلفا (جلفای نخجوان) با قبرستان استثنایی وسیع خود در مرز واسپوراکان-سیونیک استان های ارمنستان باستان و در ساحل چپ رود ارس قرار داشت. از سال 1922 جلفا به همراه کل قلمرو جمهوری خودمختار جدیدالتأسیس نخجوان در ترکیب آذربایجان منظور شد.
در طول سال های دوران شوروی مجدانه اقدام به تخلیه ساکنین ارمنی نخجوان نمودند و اما آخرین بازماندگان آنها در سال های 1989-1988 متحمل مهاجرت اجباری شدند. بدین ترتیب سرزمینی که سرشار از انبوه آثار فرهنگی دیرینه ارمنی بود بطورکامل از سکنه بومی ارمنی محروم شد و ارزش های فرهنگی که در طول قرن ها بدست ارامنه خلق شده بود همزمان بی صاحب مانده و در اسارت قرار گرفت.
دستان بی رحم و درنده خویی که با جا خوش کردن در میهن ما، هزار سال قبل ده هزار نسخ خطی را در باقابرت به خاکستر تبدیل کرد، امروزه با همان دستخط خود سه هزار صلیب سنگی و حدود دو هزار سنگ قبر را که به لحاظ تاریخی و هنری ارزشی بی نظیر و استثنایی داشت از بین برده و با خاک یکسان کرد. این جنایت فاجعه آمیز در روز روشن و در پاییز 2002 رخ داد. سه تپه همجواری که تا این اواخر با هزاران صلیب سنگی و سنگ قبر غالباً پابرجا پوشیده شده بود اکنون در حکم محوطه بکری است عاری از هر گونه اثر فرهنگی. هیچ بنای پابرجا و سالمی هم وجود ندارد. آنها حتی به حالت سرنگون شده و خوابیده بر روی خاک هم وجود ندارند. به کمک بلدوزرها این قبرستان زیر و رو شده و از صلیب های سنگی پاکسازی شده است.
برای بار دیگر ملت ارمنی شاهد «پاکسازی» بخش دیگری از مهد آثار فرهنگی خود شد که در اسارت بیگانگان است. دشمنی که از نعمات خاک ما بهره مند شده است برای چندمین بار است که در خانه ما آثار و رد پای ما را از بین می برد. دیگر اثری از قبرستان دارای شهرت جهانی ارامنه در جلفا بر جای نمانده است. قبرستانی که قرن های متمادی جهان گردان و کارشناسان هنری و تاریخ دانان اروپایی با حیرت از آن وصف نموده اند. قبرستانی که حتی این امکان مهیا نشد که سنگ نبشته های حک شده بر روی هزاران صلیب سنگی و سنگ های قبر که ارزش تاریخی بسزایی داشته و از چندین قرن پیش به دست ما رسیده، ثبت شوندو موفق به عکسبرداری از تنها دهها صلیب سنگی شدیم.
فقدانی دهشتناک است اما این فقدان تنها شامل حال ملت ارمنی نیست. سراسر دنیای متمدن با فقدانی جبران ناپذیر مواجه شده است.
زمانه می گذرد، تناوب قرن ها ادامه دارد اما ترک های ویرانگر بنا به ماهیت خود، از زمانی که پا به سلسله جبال ارمنی گذاشت همچنان به اقدامات خود در زمینه از بین بردن آثار و ردپای ما ادامه می دهد. قبرستان جلفا از ساحل رود ارس در سمت ایران قابل رؤیت است و بدین ترتیب پنهانکاری این جنایت امکان پذیر نبود. و اما چه کسی می داند که چه بر سر بناهای معماری سایر مناطق مسکونی تاریخی ارامنه نخجوان می آید؟ و چه بخشی از آنها را ترکانی که سعی دارند عضو اتحادیه اروپا شوند موفق شده اند از بین ببرند؟
جمهوری ارمنستان نمی تواند نسبت به این جنایت بی سابقه ای که در حق فرهنگ ملی اعمال شده بی اعتنا بماند. مقامات ما باید در جمع جامعه جهانی این جنایت دهشتناک اخیر آذربایجان را افشاء سازند و موفق شوند همه بناهای یادبودی که از محل خود منتقل شده، خرد و تخریب شده و به نقاط نامعلومی انتقال یافته اند به اماکن تاریخی خود بازگردانده شوند و با مشارکت دانشمندان معتبر بین المللی و به کمک عکس های موجود در بایگانی حداقل بعضاً نمای سابق قبرستان را احیاء سازند.
پی نویس: در شماره های بعدی روزنامه به مطالب مفصل تری در رابطه با تخریب قبرستان ارامنه و هزاران صلیب سنگی آن در جلفا اشاره شده است.


بقلم: سازمان اجتماعی «مطالعات معماری ارمنی» تحت نظارت ساموئل کاراپتیان
منبع: روزنامه هایاستانی هانراپتوتیون، مورخ 9/1/2003 (19/6/1381)
http://culturalgenocide-julfa.blogspot.com/

Vartanian